Παρ' ότι η φωτογραφία απεικονίζεται με δισδιάστατο τρόπο πάνω στο χαρτί ή την οθόνη, ο φακός της μηχανής αντιλαμβάνεται τον τρισδιάστατο χώρο και, ανάλογα με το άνοιγμα του διαφράγματος, αποτυπώνει με περισσότερη ευκρίνεια το περιβάλλον. Στο παρόν άρθρο θα ασχοληθούμε με την επίπτωση των διαφορετικών ρυθμίσεων διαφράγματος, αλλά και με την έννοια του βάθους πεδίου και το πώς αυτό επιδρά στην πρακτική της φωτογράφησης.
Αν οι επιλογές που κάνουμε όσο το κλείστρο παραμένει ανοικτό επηρεάζουν δραματικά τη φωτεινότητα του θέματός μας, οι ρυθμίσεις πάνω στο άνοιγμα του διαφράγματος παίζουν καθοριστικό ρόλο στο επίπεδο της λεπτομέρειας που θα έχει η φωτογραφία μας σε όλα τα επίπεδά της: από τα αντικείμενα που βρίσκονται κοντά μας μέχρι τα μακρινά αντικείμενα που μπορεί να βρίσκονται ακόμα και σε αποστάσεις πολλών χιλιομέτρων. Αν η μηχανή μας το επιτρέπει, μπορούμε να ρυθμίσουμε το διάφραγμα έτσι, ώστε να "θαμπώνουμε" επιλεκτικά είτε το προσκήνιο (foreground) είτε το φόντο (background) της εικόνας μας, προκειμένου να πετύχουμε πολύ ενδιαφέροντα καλλιτεχνικά αποτελέσματα. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.
Όπως και στην περίπτωση του κλείστρου, έτσι και στην περίπτωση του διαφράγματος το άνοιγμά του επηρεάζει το επίπεδο έκθεσης, δηλαδή το πόσο φως θα διέλθει και πόσο φωτεινή ή σκοτεινή θα είναι η φωτογραφία - όσο μεγαλύτερο είναι το άνοιγμα του διαφράγματος, τόσο πιο φωτεινή θα είναι η φωτογραφία. Ωστόσο, δεν έπεται ότι όσο μεγαλύτερο είναι το άνοιγμα του διαφράγματος τόσο περισσότερη λεπτομέρεια θα λάβουμε, αλλά αντιθέτως: όσο πιο ανοικτό είναι το διάφραγμα, τόσο πιο θολά φαίνονται τα αντικείμενα που είναι πολύ πίσω από το αντικείμενο στο οποίο εστιάζουμε. Όμως, όσο πιο μικρό είναι το διάφραγμα, τόσο περισσότερη λεπτομέρεια καταγράφεται από τα μακρινά αντικείμενα και έτσι όλη η φωτογραφία είναι καθαρή και όχι μόνο τα μπροστινά αντικείμενα στα οποία εστιάζει η μηχανή.
Αυτή η συμπεριφορά εξηγείται πιο εύκολα από την έννοια του βάθους πεδίου, το οποίο αναφέρεται στην απόσταση μπροστά και πίσω από το αντικείμενο στο οποίο εστιάζουμε, απόσταση στην οποία τα αντικείμενα της φωτογραφίας παραμένουν λεπτομερή. Αν και το βάθος πεδίου αποτελεί συνάρτηση πολλών παραγόντων (όπως είναι η εστιακή απόσταση και το μέγεθος του αισθητήρα), σημαντικότατο ρόλο παίζει και το άνοιγμα του διαφράγματος. Έτσι, ένα μεγάλο διάφραγμα προκαλεί μείωση του βάθους πεδίου, με αποτέλεσμα ό,τι βρίσκεται πολύ μπροστά ή πολύ πίσω από το αντικείμενο στο οποίο εστιάσαμε να φαίνεται θολό.
Εδώ θα πρέπει να προσέξουμε, καθώς οι τιμές του διαφράγματος δεν εμφανίζονται με κανονικές αριθμητικές τιμές, αλλά με συγκεκριμένες τιμές που ονομάζονται f-στοπ ή απλώς στοπ. Οι καθιερωμένες τιμές f-στοπ είναι οι εξής: f/1, f/1,4, f/2, f/2,8, f/4, f/5,6, f/8, f/11, f/16, f/22, f/32. Πρέπει να έχουμε υπόψη μας δύο πράγματα: πρώτον ότι στις ψηφιακές μηχανές, και ειδικά στις compact μηχανές προσιτού κόστους, είναι εξεζητημένο το να υπάρχει διάφραγμα μεγαλύτερο απο f/16, ενώ κάθε τιμή σε σχέση με την αμέσως επόμενη έχει σχέση διπλάσιας φωτεινότητας - με άλλα λόγια, το διάφραγμα f/2 είναι δύο φορές πιο φωτεινό από το f/2,8. Θα προτιμήσουμε το μικρό διάφραγμα(f 22) όταν φωτογραφίζουμε ένα τοπίο, ώστε η λεπτομέρεια να εκτείνεται σε όλο το βάθος της φωτογραφίας και να απεικονίζονται σωστά τα αντικείμενα μέχρι τον ορίζοντα.
Όμως, όταν φωτογραφίζουμε ένα πορτρέτο, είναι προτιμότερο να φωτογραφίζουμε με μεγάλο διάφραγμα(f 3,5) ώστε να συλλάβουμε όλες τις λεπτομέρειες του ατόμου που απαθανατίζουμε, ενώ το φόντο να βγει λίγο θολό, σκοπίμως, ώστε το μάτι να επικεντρωθεί στο βασικό θέμα μας.
Επίσης, φακοί με δυνατότητα για μεγάλο άνοιγμα διαφράγματος είναι καλύτερες στη νυχτερινή φωτογράφηση ή στη φωτογράφηση γρήγορα κινούμενων αντικειμένων.
Όπως και στην περίπτωση του κλείστρου, έτσι και στην περίπτωση του διαφράγματος το άνοιγμά του επηρεάζει το επίπεδο έκθεσης, δηλαδή το πόσο φως θα διέλθει και πόσο φωτεινή ή σκοτεινή θα είναι η φωτογραφία - όσο μεγαλύτερο είναι το άνοιγμα του διαφράγματος, τόσο πιο φωτεινή θα είναι η φωτογραφία. Ωστόσο, δεν έπεται ότι όσο μεγαλύτερο είναι το άνοιγμα του διαφράγματος τόσο περισσότερη λεπτομέρεια θα λάβουμε, αλλά αντιθέτως: όσο πιο ανοικτό είναι το διάφραγμα, τόσο πιο θολά φαίνονται τα αντικείμενα που είναι πολύ πίσω από το αντικείμενο στο οποίο εστιάζουμε. Όμως, όσο πιο μικρό είναι το διάφραγμα, τόσο περισσότερη λεπτομέρεια καταγράφεται από τα μακρινά αντικείμενα και έτσι όλη η φωτογραφία είναι καθαρή και όχι μόνο τα μπροστινά αντικείμενα στα οποία εστιάζει η μηχανή.
Αυτή η συμπεριφορά εξηγείται πιο εύκολα από την έννοια του βάθους πεδίου, το οποίο αναφέρεται στην απόσταση μπροστά και πίσω από το αντικείμενο στο οποίο εστιάζουμε, απόσταση στην οποία τα αντικείμενα της φωτογραφίας παραμένουν λεπτομερή. Αν και το βάθος πεδίου αποτελεί συνάρτηση πολλών παραγόντων (όπως είναι η εστιακή απόσταση και το μέγεθος του αισθητήρα), σημαντικότατο ρόλο παίζει και το άνοιγμα του διαφράγματος. Έτσι, ένα μεγάλο διάφραγμα προκαλεί μείωση του βάθους πεδίου, με αποτέλεσμα ό,τι βρίσκεται πολύ μπροστά ή πολύ πίσω από το αντικείμενο στο οποίο εστιάσαμε να φαίνεται θολό.
Εδώ θα πρέπει να προσέξουμε, καθώς οι τιμές του διαφράγματος δεν εμφανίζονται με κανονικές αριθμητικές τιμές, αλλά με συγκεκριμένες τιμές που ονομάζονται f-στοπ ή απλώς στοπ. Οι καθιερωμένες τιμές f-στοπ είναι οι εξής: f/1, f/1,4, f/2, f/2,8, f/4, f/5,6, f/8, f/11, f/16, f/22, f/32. Πρέπει να έχουμε υπόψη μας δύο πράγματα: πρώτον ότι στις ψηφιακές μηχανές, και ειδικά στις compact μηχανές προσιτού κόστους, είναι εξεζητημένο το να υπάρχει διάφραγμα μεγαλύτερο απο f/16, ενώ κάθε τιμή σε σχέση με την αμέσως επόμενη έχει σχέση διπλάσιας φωτεινότητας - με άλλα λόγια, το διάφραγμα f/2 είναι δύο φορές πιο φωτεινό από το f/2,8. Θα προτιμήσουμε το μικρό διάφραγμα(f 22) όταν φωτογραφίζουμε ένα τοπίο, ώστε η λεπτομέρεια να εκτείνεται σε όλο το βάθος της φωτογραφίας και να απεικονίζονται σωστά τα αντικείμενα μέχρι τον ορίζοντα.
Όμως, όταν φωτογραφίζουμε ένα πορτρέτο, είναι προτιμότερο να φωτογραφίζουμε με μεγάλο διάφραγμα(f 3,5) ώστε να συλλάβουμε όλες τις λεπτομέρειες του ατόμου που απαθανατίζουμε, ενώ το φόντο να βγει λίγο θολό, σκοπίμως, ώστε το μάτι να επικεντρωθεί στο βασικό θέμα μας.
Επίσης, φακοί με δυνατότητα για μεγάλο άνοιγμα διαφράγματος είναι καλύτερες στη νυχτερινή φωτογράφηση ή στη φωτογράφηση γρήγορα κινούμενων αντικειμένων.
Συνδυάζοντας το κλείστρο με το διάφραγμα
Όταν η μηχανή μας λειτουργεί στο αυτόματο (auto mode), τα εσωτερικά ηλεκτρονικά συστήματά της ρυθμίζουν κατάλληλα την τιμή του κλείστρου και του διαφράγματος, ώστε να λαμβάνουμε το βέλτιστο δυνατό αποτέλεσμα από πλευράς φωτεινότητας και λεπτομέρειας. Ωστόσο, αν θέλετε να επιτύχετε σωστή φωτογράφηση σε δύσκολες συνθήκες ή να επιτύχετε ειδικά εφέ που θα δώσουν ξεχωριστό ύφος στη φωτογραφία σας, είναι καλύτερο να έχετε μεγαλύτερο έλεγχο πάνω στις τιμές κλείστρου και διαφράγματος.
Το κλείστρο και το διάφραγμα μπορούν να συνδυαστούν με διαφορετικό τρόπο ώστε να δίνουν το ίδιο επίπεδο έκθεσης. Ο συνδυασμός γρήγορου κλείστρου (αφήνει φως για λίγο χρόνο) με μεγάλο διάφραγμα (ανοικτό) μπορεί να επιφέρει το ίδιο αποτέλεσμα με το συνδυασμό αργού κλείστρου (αφήνει περισσότερο χρόνο στο φως για να περάσει) με μικρό (κλειστό) διάφραγμα. Όμως οι διαφορετικοί αυτοί συνδυασμοί θα διαφέρουν σε άλλους τομείς. Στην πρώτη περίπτωση η φωτογραφία θα βγει "παγωμένη", με τα αντικείμενα εντελώς ακίνητα, αλλά και με το βάθος να έχει χαθεί λόγω του μεγάλου διαφράγματος, ενώ στη δεύτερη περίπτωση η γρήγορη κίνηση θα καταγραφεί, αλλά, κατά τα άλλα, το βάθος πεδίου θα είναι μεγαλύτερο και έτσι τα αντικείμενα θα είναι λεπτομερή ακόμη και στο φόντο.
Όταν η μηχανή μας λειτουργεί στο αυτόματο (auto mode), τα εσωτερικά ηλεκτρονικά συστήματά της ρυθμίζουν κατάλληλα την τιμή του κλείστρου και του διαφράγματος, ώστε να λαμβάνουμε το βέλτιστο δυνατό αποτέλεσμα από πλευράς φωτεινότητας και λεπτομέρειας. Ωστόσο, αν θέλετε να επιτύχετε σωστή φωτογράφηση σε δύσκολες συνθήκες ή να επιτύχετε ειδικά εφέ που θα δώσουν ξεχωριστό ύφος στη φωτογραφία σας, είναι καλύτερο να έχετε μεγαλύτερο έλεγχο πάνω στις τιμές κλείστρου και διαφράγματος.
Το κλείστρο και το διάφραγμα μπορούν να συνδυαστούν με διαφορετικό τρόπο ώστε να δίνουν το ίδιο επίπεδο έκθεσης. Ο συνδυασμός γρήγορου κλείστρου (αφήνει φως για λίγο χρόνο) με μεγάλο διάφραγμα (ανοικτό) μπορεί να επιφέρει το ίδιο αποτέλεσμα με το συνδυασμό αργού κλείστρου (αφήνει περισσότερο χρόνο στο φως για να περάσει) με μικρό (κλειστό) διάφραγμα. Όμως οι διαφορετικοί αυτοί συνδυασμοί θα διαφέρουν σε άλλους τομείς. Στην πρώτη περίπτωση η φωτογραφία θα βγει "παγωμένη", με τα αντικείμενα εντελώς ακίνητα, αλλά και με το βάθος να έχει χαθεί λόγω του μεγάλου διαφράγματος, ενώ στη δεύτερη περίπτωση η γρήγορη κίνηση θα καταγραφεί, αλλά, κατά τα άλλα, το βάθος πεδίου θα είναι μεγαλύτερο και έτσι τα αντικείμενα θα είναι λεπτομερή ακόμη και στο φόντο.
Για να ξεφύγουμε λίγο από τη θεωρία, αξίζει τον κόπο να δούμε στην πράξη ποιες είναι οι προτεινόμενες ρυθμίσεις για κάθε τύπο φωτογράφησης.Γενικά, για συνήθεις περιπτώσεις φωτογραφήσεων χωρίς μεγάλες αυξομειώσεις φωτεινότητας μέσα στο κάδρο μας και χωρίς ιδιαίτερα μεγάλη κίνηση, μια μέση τιμή διαφράγματος (f/4 ή f/5,6) θα ήταν η ιδανική, ενώ η ανάλογη τιμή κλείστρου θα πρέπει να κυμαίνεται μεταξύ 1/60-1/125. Για να φωτογραφήσουμε γρήγορα κινούμενα αντικείμενα, πρέπει να θέσουμε το κλείστρο ακόμη πιο χαμηλά, αλλά θα χάσουμε αναγκαστικά λίγο από το βάθος, καθώς θα πρέπει να αντισταθμίσουμε με μεγάλο άνοιγμα διαφράγματος. Για φωτογράφηση τοπίων με καθαρή λεπτομέρεια μέχρι τα πιο μακρινά αντικείμενα θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε μικρό διάφραγμα (π.χ. f/11), ενώ καλό είναι να μην έχουμε στο κέντρο του κάδρου μας κάποιο κοντινό αντικείμενο ή άτομο, ώστε ο φακός να εστιάσει μακριά και να αυξηθεί έτσι το βάθος πεδίου.
Εδώ μπορεί να βοηθήσει και η προτεραιότητα διαφράγματος (βλ. Τρόποι ρύθμισης της έκθεσης).Δηλαδή για να έχουμε τον έλεγχο του βάθους πεδίου, δίνουμε μια τιμή στο διάφραγμα και αφήνουμε την μηχανή να αντισταθμίσει την ταχύτητα μόνη της. Αν το κύριο μέλημά μας είναι η σωστή απόδοση της κίνησης, επιλέγουμε προτεραιότητα κλείστρου, οπότε και "κλειδώνουμε" την ταχύτητα του κλείστρου στην τιμή που θέλουμε και αφήνουμε το μέγεθος διαφράγματος να ρυθμιστεί αυτόματα από τη μηχανή.
Εδώ μπορεί να βοηθήσει και η προτεραιότητα διαφράγματος (βλ. Τρόποι ρύθμισης της έκθεσης).Δηλαδή για να έχουμε τον έλεγχο του βάθους πεδίου, δίνουμε μια τιμή στο διάφραγμα και αφήνουμε την μηχανή να αντισταθμίσει την ταχύτητα μόνη της. Αν το κύριο μέλημά μας είναι η σωστή απόδοση της κίνησης, επιλέγουμε προτεραιότητα κλείστρου, οπότε και "κλειδώνουμε" την ταχύτητα του κλείστρου στην τιμή που θέλουμε και αφήνουμε το μέγεθος διαφράγματος να ρυθμιστεί αυτόματα από τη μηχανή.
.png "English"){kind=small}
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου